„МАЧКИНИТЕ ОЧИ“ ВО ПРИЛЕП
17 февруари 1992 година
„Илустрована политика“
Експертите од австриските, германските и американските гемолошки друштва ја потврдија високата вредност на овие скапоцени камења во боја на циклама, кои се многу ретки во светот.
Виена, февруари
Уште од античко време, рубините се сметаат за магични скапоцени камења. Според легендата, црвените кристали од корунд се раѓаат од космичка светлина. Со својот црвен оган, тие ги маѓепсуваат сите луѓе, од обични селани до моќни владетели. Потеклото на името доаѓа од латинскиот јазик, каде што „рубенс“ значи црвена боја. Легендата вели дека воините кои носеле медалјони со рубини биле неранливи бидејќи овие кристали спречувале крварење.
Дури и денес, не е невообичаено да се верува дека носењето рубини носи здравје, штити од повреди и симболизира љубов. Напишани се многу книги за овој „среќен камен“, симболот на богот на војната Арес, неговото влијание врз хороскопскиот знак Скорпија или верувањето дека местото од кое Марс најчесто се гледа во текот на целата година содржи огромни количини рубини.
Внимателно чувана тајна
Тука започнува неверојатната, но вистинита приказна за прекрасниот црвен камен откриен во близина на Прилеп. Десет години, сè до 1991 година, оваа „тајна“ била позната само на тесни кругови на гемолози (експерти за скапоцени камења) и колекционери. Со години низ светските центри кружеа гласини дека рубините од Прилеп се сосема безвредни. Меѓутоа, бидејќи не се појавија на пазарот за евтини скапоцени камења, ниту пак се користеа за индустриски цели, некои земји почнаа преку специјални канали и врски да се интересирааат за нив.
Спроведени се многу стручни мислења кои несомнено ја потврдија единственоста на квалитетот и ги оценија македонските рубини како најубави во Европа со што многу работи станаа јасни.
Исто така, постојат наоѓалишта во Швајцарија и Норвешка, но тие даваат валкано црвени, заматени кристали. Спротивно на тоа, рубините од Прилеп имаат прекрасна циклама боја, што е многу ретко во оваа нијанса. Квалитетот е премногу добар за да се користи во индустријата, па затоа е можно да се брусаат овално.
Една од интересните карактеристики на овие рубини е тоа што некои имаат она што експертите го нарекуваат редок ефект на „мачкино око“ или „ѕвезда“. Овие ефекти се забележливи само кога светлината паѓа под агол од 180 степени врз исечениот камен, а особено се забележливи кога сончевите зраци директно го осветлуваат. Ефектот на „мачкино око“ е тесна, светла линија во облик на вретено на исечен камен што наликува на мачкино око, а ефектот на „ѕвезда“ секогаш има шестокрака ѕвезда во средината.
Исто така, постои минијатурно наоѓалиште на рубин во Австрија, но неговиот квалитет е понизок од оној на Прилеп. Пред нешто повеќе од четириесет години, во оваа земја избувна вистинска „рубинска треска“. Високо во Алпите, група спелеолози истражувале пештери и јами и сосема случајно наишле на мат црвени кристали, за кои, по испитувањето, било утврдено дека се работи за рубини. Печатот, желен за повоени сензации, удрил на големо, пишувајќи за огромни количини црвено злато, чиј квалитет ги надминува најубавите рубини од Бурма. Бидејќи беше објавена и точната локација на наоѓалиштето, многу луѓе брзаа да пронајдат што е можно повеќе од овие „скапоцени камења“. Секако, само најсилните можеа да ја достигнат својата цел. Сето ова доведе до многу необјаснети убиства и грабежи, а борбите беа секојдневни, толку многу што Австриското геолошко друштво беше принудено да користи законски средства за да ги принуди новинарите да објавуваат негирања и со тоа да ја прекинат рубинската треска. Доколку експертските анализи беа објавени на време, многу луѓе сигурно ќе останеа живи. Вака вели Франц Вагнер, поранешен хоби геолог: Бевме во треска. Не можете да замислите какво е чувството да држите кристал во раката што никој претходно не го допрел, онака како што природата го создала. Се замислував себеси со шишиња полни со рубини, како ги продавам еден по еден, и веќе ги броев парите што ќе ги однесам дома во мислите. По војната бевме желни за сè, но платив премногу за тоа. Еден млад човек, посилен и повисок од мене, ме турна додека се качував по стрмна карпа. Паднав во јама длабока десет метри и преживеав, но подобро ќе беше да загинев. Оттогаш, моите раце и нозе се неподвижни…
Кој ќе експлоатира…
Австриската влада мораше да реагира на овие настани, па влезот во пештерите беше заѕидан, а целата област беше оградена. Денес, ова место е во рацете на приватно лице кое продава рубини исклучиво на евтиниот пазар на кристали.
Што ќе се случи со местото во Прилеп сè уште не е познато. Факт е, сепак, дека во последните неколку месеци Германија почна да се интересира за експлоатација на риубин од Македонија?
Оваа земја веќе има неколку јами во „ничија земја“ помеѓу Тајланд и Камбоџа, каде што плаќа сто марки неделно за изнајмување јама со димензии 2×2 метри и уште 55 за заштита од крадци што ги обезбедува локалната мафија. Условите под кои работниците копаат рубини за Германија може да се видат од податоците дека тие поминуваат повеќе од десет часа на ден свиткани во дупки, внимателно распослајќи ја почвата и рачно вадејќи кристали. За ова се платени од 18 до 25 фенинзи на час, а колку е помлад работникот (има деца од осум до дванаесет години), толку е пониска цената. На излезот од јамата се вршат претреси, а речиси секој ден се користат рендгенски апарати за проверка на желудникот и цревата. Денешните пазарни цени на рубините се движат од илјада долари по карат за рубини со понизок квалитет и нагоре. Нема горна граница. Најскапите во светот (дури и поскапи од дијамантите) се рубините од северна Бурма, кои имаат боја на крв од гулаб и чија посебна карактеристика е синкаста нијанса. По нив доаѓаат тајландските рубини, кои имаат едвај видлива кафеава нијанса.
Македонските рубини, како што веќе споменавме, се во боја на циклама, што е многу ретко и затоа е многу вредно. Сепак, вистинската пазарна вредност ќе се утврди дури кога ќе се појават на продажба. Бурманите велат дека рубините се „капки крв од срцето на Мајката Земја“, во Тајланд велат дека се „ѕвезди од небото што паднале на Земјата и крвареле“. Рубините од Прилеп сè уште немаат никакво поетско име, но како што стојат работите сега, тие нетрпеливо чекаат нивните камења да ја видат светлината на денот.
Љиљана Грачанин
Коментирај